Ergoterapi ve Askeri Rehabilitasyon

Ergoterapi’nin Askeri Rehabilitasyondaki Amacı

Ergoterapi, askeri rehabilitasyon ile gazilerin kendi kendilerine yeterli hale gelebilmeleri için günlük yaşam aktivitelerinde (giyinme, soyunma, yemek yeme, kişisel bakım vb.) ve tüm transferlerinde bağımsızlığı amaçlar. Bunun için gaziler ve gerektiğinde bakım verenlere model ev ve model sokakta eğitimler verilebilir. Bu eğitimler hastanın eve dönüş ve eve adaptasyon sürecini hızlandırmaktadır. Yine hastalar için en uygun tekerlekli sandalye seçimi yapılır ve tekerlekli sandalye sürüş eğitimi yine ergoterapistler tarafından verilir.

Askeri Rehabilitasyonda Erken Müdahalenin Neden Önemlidir ?

Askerin aktif göreve veya aile ortamına geri kazandırılması ve yeniden bütünleşmesi için erken müdahale önemlidir. Ergoterapistler, bütüncül bir bakış açısıyla müdahaleleri kolaylaştırmak ve savaşın psikolojik etkilerini en aza indirmek için erken müdahalelerde bulunabilirler.

Ek olarak, katılımın artması müdahalenin faydalarının artmasıyla ilişkili olduğundan, ergoterapistler, tedavinin nasıl yapılacağının ve katılımın nasıl artırılacağının belirlenmesinde önemli bir rol oynarlar.

Ergoterapistler gazilere engellilerle nasıl başa çıkacağını ve işleri farklı yapmasını öğretirken, bireye bozulmuş işlevlerden kurtulmaya ve hala sağlam olanları güçlendirme açısından yardımcı olmaya çalışır. Tekerlekli sandalyeler gibi teknik yardımlar sunarlar, ortopedik cihazlar tasarlar ve ev, araç ve iş yerleri de dahil olmak üzere hasta ve yaralı askeri personelin ortamını uyarlarlar.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Yaşayan Gazilerde Askeri Rehabilitasyon ve Ergoterapi Müdahaleleri

Yaralının kaybettiği uzvu ile ilişkili yas sürecinin üzerine ölen silah arkadaşlarının yası ve kendisinin hayatta kalmış olma suçluluğu eklendiği zaman psikiyatrik morbidite artmaktadır (1). Bu nedenle ergoterapistler yas sürecinin çözümlenmesinde ve gazinin suçluluk duygusuyla baş etmesinde etkin görev almalıdır.

Rehabilitasyon Sürecindeki Kaygı Nasıl Yönetilir?

Rehabilitasyon sürecinde yaşanan kaygının fiziksel belirtilerini kontrol için danışana gevşeme teknikleri öğretilmelidir. Bilişsel açıdan gevşeme teknikleri güçlü bir çeldirici olarak etki ederek danışanların rahatlamalarını sağlayabilmektedir. Ayrıca genel ruhsal sağlığın korunması için uyku hijyeni konusunda danışanlar bilgilendirilmelidir. Danışanların sağlık düzeylerine uygun egzersiz yapması ve günlük aktivitelere katılması sağlanmalıdır (1).

Danışana aynı zamanda bireysel olarak stresle başa çıkmada bedensel hareketler, solunum egzersizi, meditasyon, biyo-feedback (biyolojik dönüt), gevşeme, beslenme ve diyet, toplumsal destek alma, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklere katılma, masaj, dua ve ibadet gibi tekniklerin yararlı olabileceği öğretilmelidir.

Gazi ile kurulacak olan terapötik ilişkinin sağlıklı bir iletişim kalıbı kullanılarak, içerisinde bulunduğu durumun bir sonuç değil bir süreç olduğu ve hastanın gösterdiği tepkilerin anormal bir olaya gösterilen doğal tepkiler olduğu danışana hissettirilmeli ve iletilmelidir.

Ergoterapistler, askeri rehabilitasyon sürecinde olan danışanlarını sağlıklı rutinleri yeniden kurma, güçlü destek sistemleri oluşturma, günlük aktiviteleri sırasında başa çıkma stratejileri öğrenme ve uygulama konusunda destekleyerek ve sonuçta tetikleyicileri tetikleyen endişeye maruz kalmalarını yavaş yavaş artırarak bu iyileşme aşamasında yardımcı olabilirler.

Rekreasyonel aktivite çeşitliliğinin ve sürekliliğinin sağlanması önemlidir. Bu nedenle rekreasyon aktivitelerinde anlamlı ve amaçlı aktivitelere yönlendirmek için Ergoterapi koçluğuna ihtiyaç vardır. Ergoterapistler rekreasyonel olarak, zihinsel, bedensel engeli ve/veya her türlü kısıtı olan bireylere, kısıtları kaldırmak, belirli gelişmeleri sağlamak, hayatlarını mümkün olduğunca tek başına sürdürmeye yetebilmelerini sağlamak amacı ile hareket, oyun, istirahat ve dinlenme bazlı aktiviteler gerçekleştirilebilir (2).

Amputasyon sonrası fantom ağrısı ve spazmlar yüksek oranda gözlenir (%50-78 görülme sıklığı). Özellikle ayna terapisi (mirror box therapy), sağlam olan ekstremitenin aynada ampute tarafta görülmesiyle, danışanın fantom ağrılarını ve spazmlarını geçirmeye yönelik etkili bir yöntemdir (3).

Yaşanan süreçte danışana meslek seçimi, problem çözümü, zaman yönetimi, kariyer planlaması, motivasyon, iletişim ve etkileşim becerileri, bağımsız yaşama becerileri, karar verme, tekerlekli sandalye kullanımı gibi konularda destek olunmalıdır.

Travma sonrası stres bozukluğunda yaygın olarak görülen tütün, alkol ve madde bağımlılığında ergoterapistler önemli rol oynarlar. Ergoterapist madde kullanım paternlerinin taranması ve değerlendirmesi, değerlendirme sonuçlarına dayalı geribildirim sağlama, değişim ve hedefleri belirleme, endişe, amaç ve planların özetlenmesi konularına gerekli yetkinliğe sahiptir.

Kaynakça:

1. Öznur T. Çatışmayla Ilişkili Travmatik Amputasyonların Fiziksel Rehabilitasyon Sürecinde Eşlik Eden Psikiyatrik Sorunlar. Gülhane Tıp Dergisi 2013; 55: 332-341
2. Karaduman A. Erişkinlerde Ruh Sağlığı ve Toplumsal Katılım Çalıştay Raporu. Hacettepe Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi Yeşil Salon 2013, Ankara.
3. Erdem Y, Yıldız C, Kürklü M. Savaş ve Terör Yaralanmaları Sonrası Amputasyon. Okmeydanı Tıp Dergisi 2017; 33(Ek sayı): 92-100.