Travma Nedir?

Travma kişinin fiziksel, duygusal, davranışsal bütünlüğüne tehdit oluşturan, baş edilmesi zor ve normal yaşam şartlarını güçleştiren yaşantılar ve durumlardır. İnsan eliyle ya da doğal yolla meydana gelebilirler. Travma, kişisel olarak ya da toplumsal olarak yaşanabildiği gibi, bir defaya mahsus ya da süreğen olabilir. Aile içi veya dışı şiddet/istismar, tecavüz/cinsel istismar, işkence, tutsaklık, yangın, patlama gibi olaylar, ev ve trafik kazaları, ani hastalıklar ve ameliyatlar, plansız gebelik/düşük/kürtaj, gasp/soyulma, yaralanma, sakat kalma, ani ölümler, ayrılık ve boşanmalar, iş kaybı ya da uzun süren işsizlik, mal kaybı, başarısızlık, kıyaslanma, dışlanma, ihmal, terk, aşağılanma gibi maruz kalan kişileri etkileyen olaylar kişisel travmalara örnek olarak verilebilir. Terör, doğal afetler, bulaşıcı hastalıklar, ekonomik krizler, soykırım, zorunlu göç gibi durumlar ise toplumsal travmalardır (2).

Travmayı olağan dışı kılan en önemli özelliği, kişinin gündelik yaşamını devam ettiren işlevlerini ve uyumunu ciddi anlamda hasara uğratmış olmasıdır. Psikolojik travma, olayı yaşayan kişinin algısı ve değerlendirmesi doğrultusunda tanımlanmıştır. Her travmatik olay tüm bireylerde aynı etki ve sonuca neden olmaz. Travmayla karşılaşan bireyin bu duruma nasıl tepkiler vereceğini ve travmanın etkilerinin ileride bir ruhsal bozukluğa dönüşüp dönüşmeyeceğini, travmanın şiddetinin yanı sıra kişinin genetik yatkınlığı ve aile öyküsü, stresle başa çıkma yöntemleri, sosyal destek kaynakları, geçmiş travma ve stres yaşantıları gibi faktörler belirler (2).

Travmanın Etkileri

Travmanın etkileri duygusal, zihinsel, fiziksel ve davranışsal boyutta olabilir. Aşağıdaki travma karşısında sıklıkla gösterilen tepkiler yer almaktadır. Travma mağdurunun bu tepkileri neden yaşadığına dair anlayış geliştirmesi kişinin bu tepkilerle başa çıkmasında yardımcı olacaktır.

Travmanın Şiddetini Artıran Etkenler

Travmanın şiddetini artıcı etkenlerden bazılarını sıralayacak olursak;

• Birey için öznel anlamı olması,
• Karşı karşıya kalma süresinin uzaması,
• Karşılaşmanın ani olması (hazırlıksız olma),
• Katastrofik olması,
• İnsan tarafından oluşturulması,
• Ölüm tehdidi içermesi,
• Fiziksel yaralanma ile birlikte olması,
• Gaddarlık ve insanlık dışı olay içermesi,
• Kişide suçluluk duygusu uyarması,
• Kişinin köşeye sıkıştırılmış hissetmesi (1).

Kaynakça:

1. Özgen F, Aydın H. Travma Sonrasi Stres Bozukluğu, Klinik Psikiyatri, 1999; 1: 34-41.
2. Travmatik Yaşantılar, İstanbul Bilgi Üniversitesi.